Bu listemiz, peygamber efendimizin sözlerinden, yani hadis-i şeriflerinden oluşuyor. Yalnız bu on adet hadis-i şerifin diğer hadislerden bir farkı var. Bu hadisler, halk arasında genelde atasözü ya da özdeyim olarak biliniyor.

Tamam, bu hadislerin birer özdeyim olduğu söylenebilir. Çünkü vecize, yani özdeyiş ya da özdeyim kimin söylediği belli olan özlü sözlerdir. Fakat ben, bunu kasten yaptıklarına inanmıyorum. Yani bence bu hadislere özdeyiş demek, cahillikten kaynaklanıyor.

Atasözü denmesi ise tamamen saçma. Özdeyişe göstereceğimiz müsamahayı atasözü demeye gösteremeyiz. Çünkü Atasözleri hem kimin söylediği belli olmayan anonim sözlerdir hem de bu sözlerde mecaz anlam yüklüdür. Yani atasözlerinin bir görünen anlamı bir de gerçek anlamı vardır.

Peygamber efendimiz, hem devlet adamı, hem peygamber, hem de bir eğitimciydi. Sözleri, davranışları, hadisleri uzun yıllar herkes tarafından öğüt tutuldu ve tutulmaya devam edecek.

Şimdi en az bir hadis kaynağında geçip de atasözü ya da özdeyiş zannedilen 10 hadisi görelim. Burada hadislerin sıhhatı konusunda yorum yapılmayacak yalnızca kaynağı verilecektir.

İşte listemiz:

1. İlim Çin’de de olsa alınız:

İslam kültürünün ilme ve bilgiye verdiği önemi anlatan bu hadisi şerif ulemanın geneli tarafından zayıf bir hadis olarak kabul edilmiştir. Fakat hadisin zayıf olması teşvik ve sakındırma konusunda onunla amel etmenin sakıncalı olduğunu göstermez. Hadisi şerifte geçen Çin ifadesi, Arap yarımadasına olan uzaklığından ve tehlikeli bir diyar olduğundan seçilmiş olmalıdır. Yani hangi şartta olursa olsun ilmi talep etmelidir.

Hadisin Kaynakları: acluni, Keşf'ü-l Hafa, I. 138, El- Beyhaki, Şuabu'l- iman, II. 254

2. Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz:

İslamın ilme verdiği önemi anlatan bir başka hadistir. Hadis, insanın hayatı boyunca devamlı olarak bilgi peşinde koşmasını salık verir. Burada bilgiden kasıt elbette boş ve malayani şeyler değil, önce kişinin kendisine (hem dünyasına, hem ahiretine) fayda sağlayacak helal bilgiler, sonra da insanlığa faydası dokunacak ilmi bilgilerdir. Bu hadis bazı kaynaklarda Hz. Ali’ye isnad edilir. Abdulfettah Ebu Gudde ise hadisin mevzu ve aslında bunun bir atasözü olduğunu söyler.

Hadisin Kaynakları: Saadeti Edebiye, Şir'a

3. Cennet Anaların ayakları altındadır:

Rivayete göre, savaşa katılmak (dolayısıyla şehit olup cennete gitmek) isteyen ama bakılması gereken yaşlı bir annesi bulunan bir gence, Rasûlullah (s.a.v): “Sen geri dön ve annene hizmet et, zira Cennet Anaların ayakları altındadır,” buyurmuştur. Annenin önemini ve kıymetini bildiren sahih bir hadistir.

Hadisin kaynakları: Suyûtî, Câmius'sağîr, I, 125, (Nesâî, Cihâd, 6)

4. İçki bütün kötülüklerin anasıdır:

Alkollü içkilerin doğuracağı kötü sonuçlara dikkati çeken bu hadisi şerifin tam lafzı şu şekildedir: İçkiden sakının. Çünkü içki, bütün kötülüklerin anasıdır. Hadisi şerif kütübü sitte’de yer almaktadır. Bu hadis-i şerif ile alkollü içki tüketiminin hem insana hem çevresindekilere, kısaca herkese, bütüne vereceği zararlara dikkat çekilmiştir.

Hadisin Kaynakları: Nesei - (Eşribe,44)

5. Temizlik imandandır:

Birçok değişik rivayeti ve lafzı bulunan bir hadisi şerif, temizliğin, temiz olmanın İslam’daki önemine vurgu yapmaktadır. Şüphesiz burada hem maddi temizlik, hem de manevi temizlikten bahsedilmektedir. Benim kalbim temiz diyenlere de bir cevap olarak bu hadisi şerifi verebiliriz aslında. Kalp temizliği de maddi temizlik de imandandır. İmanı olmayanın kalbinin temiz olması mümkün değildir.

Hadisin Kaynaklar: (Müslim, taharet 1; Darimi, Vudu 2; Müsned, 5/342,344; Acluni, keşfu'l- hafa, 291)

6. Güzel söz sadakadır:

Bu hadisi şerif, tatlı dilli olmanın, hayır şeylerden bahsetmenin önemini vurgulamaktadır. Tabi burada önemli bir durum var. Sadaka, bazı insanlarda genelde aşağılayıcı biz izlenim bırakabilir. Bazı insanlar sen bana sadaka mı vermiş oldun yani, benim sadakaya ihtiyacım mı var diye düşünebilir. Halbuki sadaka sadece yardım ihtiyacı bulunanlara yapılan maddi bir yardım değildir. Yeri geldiğinde güzel bir söz, bir tebessüm kişiye sadaka vermiş kadar sevap kazandırmaktadır.

Hadisin Kaynakları: (Buhari, Edeb, 34)

7. İlmin afeti unutmaktır:

Tam lafzı: Her şeyin bir afeti vardır. – İlmin afeti, unutmaktır. – İbadetin afeti, tembelliktir.– Aklın, zekânın afeti ucb, yani kendi yaptıklarını beğenmektir. – İçinde bulunulan hâlin afeti, semeresiz (verimsiz) ve faydasız olmasıdır. – Ticaretin afeti, yalan konuşmaktır. – Cömertliğin afeti, israftır. – Güzelliğin afeti, kendini büyük görmektir. – Dinîn afeti, riyadır. – İslâm’ın afeti, hevâya uymaktır. Şeklinde olan hadis-i şerif,  her iyi işimizin ya da iyi özelliğimizin, bir başka olumsuz etken sayesinde elimizden yitip gidebileceğini anlatıyor bizlere.

Hadis Kaynağı: Tüm aramalarıma rağmen hadisin kaynağını bulamadım. Bulursam eklerim inşallah.

8. Utanmadıktan sonra dilediğini yap:

Bireylerin hal ve hareketlerinde, davranışlarında otokontrol ve otokritik yapmasında, dolayısıyla toplumsal düzenin sağlanmasında göz önüne alınacak muhteşem bir ölçüt. İnsan, eşrefi mahlûkat sıfatını göz önünde bulundurarak kendine yakışanı yapmalı, küçük düşmesine, utanmasına, kınanmasına vesile olacak hareketlerden kaçmalıdır.

Hadisin Kaynakları: Buhârî, Enbiya, 54; Ebu Dâvûd, Edeb, 6.

9. Güzel soru, ilmin yarısıdır:

Yerinde sorulan sorunun önemine eğilen bir hadis. Farklı lafızlarla farklı kaynaklarda yer hadis, soru sorma adabını belirliyor aslında. Öyle bir soru sor ki hem konuyu anladığın belli olsun, hem de soruyu cevaplayacak olanın gözünde değerin yükselsin. Sonuçta güzel soru güzel cevabı getirir.

Kaynaklar: Taberani, Askeri.

10. Sabır, başarının anahtarıdır:

Sabrın, sabretmenin önemine vurgu yapan bu ve buna benzer diğer hadisler, dinimizin sabretmeye verdiği önemi göstermektedir. Zira kuranı kerimde, birbirlerine sabretmeyi tavsiye edenlerin zararda olmadığı belirtilmektedir. (Asr Suresi)

Kaynak: RUZNAME